≡
Економија на здравиот разум
←→

Footnotes

  1. Иако може да се каже дека тенденцијата да развива пазари е речиси универзален дел од човековата природа, доколку едно општество навистина се потруди, тоа може да ја отстрани оваа тенденција од нормалното однесување на човекот. Сетете се на раните денови на посткомунистичката транзиција (или дури и на Римокатоличката црква) кога граѓаните беа учени дека артиклите имаат одредена „вградена“ вредност и честопати одбива да ги продаваат за помалку од таа наводна „вредност“ дури и ако поради тоа гладуваат. ↩︎
  2. Процес на добивање нафта од шкрилци, преку хемиски процес наречен „хидраулично кршење“ или „фрактурирање“ (оттука и името фракинг). ↩︎
  3. Облик на крупно задружно стопанство во земјоделството во поранешниот СССР, што настана со здружување на селаните и на нивната земја, врз основа на заедничка задружна работа. ↩︎
  4. P. C. Roberts and K. L. Follette, Meltdown: Inside the Soviet Economy (Washington, DC: Cato Institute, 1990). ↩︎
  5. Philip K. Howard, The Death of Common Sense (New York: Random House, 1994): 3–5. ↩︎
  6. Државен завод за статистика на Грузија. www.geostat.ge ↩︎
  7. https://armstat.am и https://tradingeconomics.com. ↩︎
  8. World Bank Group and World Trade Organization, “The Role of Trade in Ending Poverty” (Geneva: World Trade Organization, 2015). ↩︎
  9. На пример, ако една корпорација инвестира 100 милиони американски долари во згради и во опрема за производство на одреден производ, на пример, кошули, таа се откажува од она што би можела да го заработи доколку овие средства биле инвестирани на други начини, како што е производство на мотоцикли. Корпорацијата би можела едноставно да ги стави овие 100 милиони американски долари во банка и за тоа да добие камата, да речеме, со стапка од 5 проценти. За една година, заработката од каматата би изнесувала 5 милиони американски долари. Овие 5 милиони американски долари во пропуштена камата се опортунитетен трошок за активностите на корпорацијата, но тоа нема да се одрази во сметководствениот извештај на фирмата. Поради овој пропуст, сметководствените трошоци ги потценуваат опортунитетните трошоци на искористените ресурси. Следствено, нето-добивката го прикажува профитот повисок од она што е. ↩︎
  10. Adam Smith, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, том II, Glasgow Edition (Indianapolis: Liberty Fund [1776] 1981), 660. Исто така достапно на: www.econlib.org. ↩︎
  11. F. A. Hayek, „The Use of Knowledge in Society,” American Economic Review 35 (септември 1945): 519–30. ↩︎
  12. Henry Hazlitt, Economics in One Lesson (New Rochelle: Arlington House, 1979), 103. ↩︎
  13. William Nordhaus, “Schumpeterian Profits in the American Economy: Theory and Measurement” (National Bureau of Economic Research Working Paper 10433, April 2004), www.nber.org. ↩︎
  14. Smith, Wealth of Nations, 454. ↩︎
  15. T. Gayer and E. Parker, Cash for Clunkers: An Evaluation (Washington, DC: Brookings Institution, March 9, 2022), www.brookings.edu. ↩︎
  16. Публикацијата на Светска банка: Detox Development: Repurposing Environmentally Harmful Subsidies, 2023. World Bank: Transforming Trillions: Repurposing Subsidies for Climate Action and Economic Health. ↩︎
  17. Видете ја Параболата на скршениот прозорец, Википедија (последен пат уредена во јуни 2019 година): wikipedia.org. ↩︎
  18. Wilson, James Q., and George L. Kelling. "Broken windows." Atlantic monthly 249, no. 3 (1982): 29-38. ↩︎
  19. Овој графикон е дел од многу поголем проект што беше започнат од Ханс Рослинг, а моментално го водат неговиот син и снаа. За повеќе такви графикони и за да креирате свои одете на www.gapminder.org. ↩︎
  20. Видете Robert E. Lucas Jr., “On the Mechanics of Economic Development,” Journal of Monetary Economics 22, бр. 1 (1988): 3–42. ↩︎
  21. Во овие дваесет и една земја со високи приходи се вклучени Австралија, Австрија, Белгија, Канада, Швајцарија, Германија, Данска, Шпанија, Финска, Франција, Обединетото Кралство, Ирска, Исланд, Италија, Јапонија, Луксембург, Холандија, Норвешка, Нов Зеланд, Шведска и САД. Тие обично се групираат и заедно се нарекуваат „Запад“. ↩︎
  22. Малтус сигурно е одговорен што економијата е позната како „лоша наука“. Тој напишал “„Моќта на популацијата е толку поголема од моќта на почвата да произведе средства за егзистенција за човекот, што станува речиси неизбежно човековиот род да биде жртва на една или на друга форма на предвремена смрт. Пороците на човештвото активно и вешто го потпомагаат овој пад на населението или депопулацијата. Тие се претходници на големата армија на уништувањето и честопати самите ја завршуваат ужасната работа. Меѓутоа, ако тие потфрлат во оваа војна за истребување, болестите, епидемиите, чумата и заразите сурово напредуваат и покосуваат десетици илјади луѓе. Но, ако и ова не е доволно, по нив неизбежно следи огромна глад што тивко се прикрадува во заднина и со еден силен удар го израмнува населението со храната во светот.“ — Малтус T.Р. 1798. Есеј за принципот на популацијата. Поглавје VII (Malthus T.R. 1798. An Essay on the Principle of Population. Chapter VII) ↩︎
  23. Подобрувањето на квалитетот на животот веројатно било многу поголемо. Тешко е да се земат предвид промените на цените во долги временски периоди кога се воведуваат нови стоки и се подобрува квалитетот. Потрошувачите во 1950 година имаа телевизори и фрижидери кои луѓето во 1800 година не можеа ни да ги замислат. ↩︎
  24. Поради етничките војни и корумпираните режими само некои супсахарски земји успеаја да остварат одржлив раст. ↩︎
  25. Извор: Отворени податоци на Светска банка. (worldbank.org). ↩︎
  26. Tom Bethell, The Noblest Triumph (New York: St. Martin’s Press, 1998): 10. ↩︎
  27. За да дознаете повеќе за импресивниот придонес на приватниот сектор во вкупното земјоделско производство во Советскиот Сојуз, видете J. W. Pauw, “The Private Sector in Soviet Agriculture,” Slavic Review 28, бр. 1 (1969): 63–71, на doi.org. ↩︎
  28. За дополнителни информации, видете John McMillan, Reinventing the Bazaar: A Natural History of Markets (New York: W. W. Norton, 2002): 94–101. Како што истакнува Мекмилан, би се претпочитала вистинска приватизација. Сепак, преминот кон приватна сопственост сè уште е „најголемата програма против сиромаштијата што светот некогаш ја видел“. ↩︎
    • Amess, K., & Roberts, B. M. (2007). The productivity effects of privatization: The case of Polish cooperatives. International Review of Financial Analysis, 16(4), 354-366.
    • Rondinelli, D. A., & Yurkiewicz, J. (1996). Privatization and Economic Restructuring in Poland: An Assessment of Transition Policies. The American Journal of Economics and Sociology, 55(2), 145–160. www.jstor.org.
     ↩︎
  30. Предвидувањата се цитирани во Charles Maurice and Charles W. Smithson, The Doomsday Myth: 10,000 Years of Economic Crises (Stanford, CA: Hoover Institution Press, 1984), 12. ↩︎
  31. Robinson, W. C. (1973). The Limits to Growth: A Report for the Club of Rome's Project on the Predicament of Mankind. ↩︎
  32. Видете Byamugisha F. и N. Dubosse (2023), “The Investment Case for Land Tenure in Sub-Saharan Africa,” Journal of Cost Benefit Analysis, 13(S1). ↩︎
  33. Clair Wilcox, Competition and Monopoly in American Industry, monograph no. 21, Temporary National Economic Committee, Investigation of Concentration of Economic Power, 76th Cong., 3d sess. (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1940). ↩︎
  34. Навистина, развојот на мобилниот телефон прилично е извонреден. Еден од авторите на оваа книга купи „преносен“ компјутер (што тежеше 12 килограми) во 1986 година, кој имаше 1 MB RAM, хард-диск од 20 MB и флопи-диск од 1,2 MB и за него плати над 14.000 американски долари според цените во 2024 година. Сега вашиот телефон, покрај тоа што ви овозможува да се јавите каде било во светот, е бескрајно помоќен компјутер. ↩︎
  35. Adam Smith, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, vol. I, Glasgow Edition (Indianapolis: Liberty Fund, Inc., [1776] 1981): 18. Достапно и на следниов линк: www.adamsmithworks.org. ↩︎
  36. Hernando de Soto, The Mystery of Capital: Why Capitalism Triumphs in the West and Fails Everywhere Else (New York: Basic Books, 2006); Hernando de Soto, The Other Path: The Economic Answer to Terrorism (New York: Basic Books, 2002). ↩︎
  37. archive.doingbusiness.org. ↩︎
  38. World Bank, Doing Business Project, 2015. Достапно на: www.worldbank.org Групацијата на Светска банка го заврши проектот „Doing Business“ во 2020 година, со најновиот извештај што ги опфаќа податоците за 2019 година. ↩︎
  39. Евростат. ec.europa.eu/eurostat. ↩︎
  40. Видете David Neumark and William Wascher, Minimum Wages (Cambridge, MA: MIT Press, 2008). Исто така, видете и David Neumark, “The Econometrics and Economics of the Employment Effects of Minimum Wages: Getting from Known Unknowns to Known Knowns,” German Economic Review 20 (August 2019): 293–329. ↩︎
  41. Richard B. McKenzie, “On the Minimum Wage, Both Sides Have Their Economics Wrong,” Regulation, Summer 2021, www.cato.org. ↩︎
  42. Knabe, A., & Schöb, R. (2011). Minimum wages and their alternatives: A critical assessment. German Politics, 20(4), 506-526. ↩︎
  43. Dolado, J., Kramarz, F., Machin, S., Manning, A., Margolis, D., & Teulings, C. (1996). The economic impact of minimum wages in Europe. Economic policy, 11(23), 317-372. ↩︎
  44. Muravyev, A., Oshchepkov, A. (2016) “The effect of doubling the minimum wage on employment: evidence from Russia.” IZA J Labor Develop 5, 6. ↩︎
  45. Работодавецот не може да ги поврати своите трошоци со тоа што ќе му плати на работникот помалку од вредноста на она што го произведува откако ќе биде обучен, бидејќи друг работодавец кој не вложил ништо во обуката би можел да го вработи работникот и да го плати за целокупната вредност на неговиот резултат, односно производ. ↩︎
  46. Пристап до пазарот на труд за примени работници мигранти во Азија и сродни коридори. www.ilo.org ↩︎
  47. За докази за ова тврдење видете Edward Bierhanzl and James Gwartney, “Regulation, Unions, and Labor Markets,” Regulation, Summer 1998, 40–53. За да ги споредите стапките на невработеност во различни земји видете data.worldbank.org. ↩︎
  48. Burdens from Occupational Licensing, ([Arlington, VA]: Institute for Justice, Nov 2022). Достапно на: https://ij.org. ↩︎
  49. Maria Koumenta and Mario Pagliero, 2018. “Occupational Licensing in the European Union: Coverage and Wage Effects,” CEPR Discussion Paper 12577, CEPR Discussion Papers Series. ↩︎
  50. Видете Department of Treasury, Office of Economic Policy, Occupational Licensing: A Framework for Policymakers, Washington, DC: 2015; Morris M. Kleiner, “Why License a Florist?” New York Times, May 28, 2014; Jacob Goldstein, “So You Think You Can Be a Hair Braider?” New York Times, June 12, 2012; and Knepper, L., Deyo,D. Sweetland, K. Tiezzi, J. and Mena A., License to Work 3: A Na­tion­al Study of Bur­dens from Oc­cu­pa­tion­al Li­cens­ing, In­sti­tute for Justice, May 2012. ↩︎
  51. Kaule, S., Bock, A., Dierke, A., Siewert, S., Schmitz, K. P., Stiehm, M., & Grabow, N. (2020). Medical Device Regulation and current challenges for the implementation of new technologies. Current Directions in Biomedical Engineering, 6(3), 334-337. Available at: www.degruyter.com. ↩︎
  52. Van Norman, G. A. (2016). Drugs and devices: comparison of European and US approval processes. JACC: Basic to Translational Science, 1(5), 399-412. Available at: www.jacc.org. ↩︎
  53. Stewart DJ, Stewart AA, Wheatley-Price P, et al: Impact of time to drug approval on potential years of life lost: The compelling need for improved trial and regulatory efficiency. 16th World Conference on Lung Cancer. Abstract ORAL12.05. Presented September 7, 2015. ↩︎
  54. Можеби забележавте дека најраната слика во оваа низа доаѓа од 1990 година, по падот на Советскиот Сојуз. Делумно причината за тоа е што не беше лесно да се направат воздушни фотографии во советскиот воздушен простор. Што е уште поважно, намалувањето по 1990 година сè уште е во голема мера резултат на наследената советска политика. Кога регионалната економија беше изградена врз основа на програми за принудување на нелогични производствени активности, многу е тешко да се сменат вклучените инфраструктура и вештини на работниците. Што ќе прават рибарите од Каспиското Море ако одеднаш им кажат: „Нема повеќе риболов, најдете друга работа?“ ↩︎
  55. Видете Peter Nyberg (2011) Report of the Commission of Investigation into the Banking Sector in Ireland (Dublin) merrionstreet.ie, и Ron Wright Strengthening the Capacity of the Department of Finance (Dublin) web.archive.org. ↩︎
  56. Бидејќи кредитните картички се популарно средство за плаќање, студентите честопати се прашуваат зошто салдата на кредитните картички не се вклучени во понудата на пари. Заостанатото салдо на вашата кредитна картичка е обврска што мора да се отплати. Спротивно на тоа, парите се средство. Следствено, салдата на кредитните картички не се пари. ↩︎
  57. Се разбира, како што сакаат да кажат економистите, „корелацијата не значи каузалност“. Можеби земјите коишто се соочуваат со висока инфлација едноставно печатат повеќе пари за да се обидат да држат чекор. Сепак, софистицираната анализа на податоците оди силно во прилог на заклучокот дека прекумерното печатење пари (обично за плаќање на владините расходи без зголемување на даноците) предизвикува инфлација. Како што вели Милтон Фридман: „инфлацијата секогаш и секаде е монетарен феномен“. ↩︎
  58. www.centralbanknews.info. ↩︎
  59. Дефиницијата ги вклучува средствата коишто се лесно достапни како што се штедните сметки, краткорочните депозити и заедничките фондови на пазарот на пари. ↩︎
  60. Franklin D. Roosevelt, Campaign Address on the Federal Budget at Pittsburgh, Pennsylvania, October 19, 1932. The American Presidency Project, managed by Gerhard Peters and John T. Woolley, presidency.ucsb.edu. ↩︎
  61. taxsummaries.pwc.com Retrieved March 17, 2024. ↩︎
  62. За повеќе информации, прочитајте повеќе во написот на Вашингтон пост: Britain’s new ‘winter of discontent’ is about more than just wages www.washingtonpost.com. ↩︎
  63. За дополнителни информации за даноците и за другите димензии на економската политика за време на ерата на Големата депресија, видете ги дополнителните материјали „Лекции од големата депресија“, достапни на веб-страницата на CSE: commonsenseeconomics.com. ↩︎
  64. Видете www.doingbusiness.org. ↩︎
  65. archive.doingbusiness.org. ↩︎
  66. Henry George, Protection or Free Trade (New York: Robert Schalkenbach Foundation, 1980). ↩︎
  67. Министерство за економија и одржлив развој на Грузија. www.economy.ge. ↩︎
  68. Многумина од лицата кои се залагаат за „зачувување на работните места“ се однесуваат како странците да се спремни да ни обезбедат стоки без да ги искористат своите заработени долари за да купат нешто од нас. Но, тоа не е така. Луѓето во други земји коишто извезуваат производи кај нас не ги сакаат нашите пари; тие го сакаат тоа што може да се купи со пари. Во спротивно, би можеле едноставно да ги печатиме доларите што им ги даваме за да ја набавиме стоката од нив што е можно поевтино, без страв од инфлација, бидејќи доларите нема да се вратат за да се купат ствари на нашиот пазар. Но, најголемиот дел од доларите се враќаат во форма на странски набавки. Така, нашите набавки од странците – нашиот увоз – генерираат побарувачка за нашиот извоз. ↩︎
  69. Истата логика важи и за „аутсорсирањето“, односно вршењето одредени активности во странство за да се намалат трошоците. Ако некоја активност може да се врши со пониски трошоци во странство, тоа ќе ги ослободи домашните ресурси коишто ќе можат да се користат за попродуктивни активности. Како резултат на тоа, производството ќе биде поголемо, а приходите повисоки. ↩︎
  70. Скратена верзија на Frédéric Bastiat “Competition with the Sun” е достапна на веб страницата на CSE: commonsenseeconomics.com. ↩︎
  71. Иако оваа изјава честопати му се припишува на Бастија, таа не може да се најде во неговите објавени списи. Писателот од деветнаесеттиот век Ото Т. Малери ја даде следнава слична изјава во своето дело Економска унија и траен мир: „Ако не сакате војниците да ги преминат меѓународните граници, стоките мора да го сторат тоа. Ако не се тргнат оковите од трговијата, ќе паѓаат бомби од небото“. За дополнителни информации, видете: Nicholas Snow, “If Goods Don’t Cross Borders . . . ,” Foundation for Economic Education, October 26, 2010, fee.org. ↩︎
  72. Картагински мир претставува наметнување многу брутални мировни услови со цел трајно да ја осакати страната која губи. Терминот произлегува од мировните услови наметнати на Картагинската империја од Римската Република по Пунските војни. ↩︎
  73. Како што е цитирано во Frank Whitson Fetter, “Congressional Tariff Theory,” American Economic Review 23 (September 1933): 413–27. ↩︎
  74. Douglas A. Irwin, “GATT’s contribution to economic recovery in post-war Western Europe” in: Europe’s Postwar Recovery, ed. B. Eichengreen (Cambridge: Cambridge University Press, 1995): 127–150. Видете го текстот кај Ирвин за упатувањата во графиконите. ↩︎
  75. Овие конверзии се секогаш, до одреден степен произволни и зависат од кошницата на стоки и услуги што се користи при споредбата. Дали треба да се заснова на потрошувачките навики на Узбекистанците или на Американците? ↩︎
  76. Mueller, Haynes and Julia Tobias (2016), “The Costs of violence: Estimating the Economic Impact of Conflict,” International Growth Center. ↩︎
  77. Џејмс Бјукенан е добитник на Нобеловата награда за економија во 1986 година за неговата улога во развојот на економијата на јавен избор. За јасна и сеопфатна презентација на анализата на јавниот избор, видете: Randy Simmons, Beyond Politics: The Roots of Government Failure (Oakland, CA: Independent Institute, 2011). ↩︎
  78. Прво обраќање при инаугурацијата, 4 март 1801 година. ↩︎
  79. JM Keynes, (1926) “The End of Laissez-Faire,” Hogarth Press. ↩︎
  80. The Wealth of Nations, Book 1, Chapter 11, Part 1. ↩︎
  81. За книга за теоријата на игри што лесно можете да ја примените во секојдневниот живот, видете: Dixit, Avanash and Barry Nalebuff (1991) “Thinking Strategically, the Competitive Edge in Business, Politics, and Everyday Life, Norton. ↩︎
  82. Case M.8677 - SIEMENS/ALSTOM. ec.europa.eu. ↩︎
  83. Peter Davis, “Theories of Water Pollution Litigation,” Wisconsin Law Review 3 (1971): 738–816, at 777–80. ↩︎
  84. Acid Rain. Science and policy interactions over 50 years. www.diva-portal.org. ↩︎
  85. Ronald Coase (1960) “The Problem of Social ost” Journal of La and Economics, pp: 1-44. ↩︎
  86. А. Ц. Пигу, кого многумина го сметаат за татко на економијата на благосостојба, ја истакнува истата поента. Во своето класично дело од 1932 година „Економијата на благосостојба“ (т. II, поглавје 20, дел 4), Пигу навел: „Не е доволно да се најдат решенија за несовршените прилагодувања на неограниченото приватно претпријатие дури и со најдоброто прилагодување коешто можат да го смислат економистите во своите студии. Затоа што не можеме да очекуваме дека која било јавна власт ќе го постигне, или барем без задршка ќе сака да го постигне тој идеал. Таквите власти се подеднакво подложни на незнаење, на секциски притисок и на лична корупција од приватен интерес. Гласниот дел од нивните избирачи, доколку се организираат за гласање, лесно може да ја надгласа целината.“ ↩︎
  87. Thomas Sowell, BrainyQuote.com, преземено на 14 јануари 2023, од BrainyQuote.com. ↩︎
  88. Ставот на Волтер бил во одредена мера циничен кога напишал; „Најдобрата влада е добронамерна тиранија ублажена од повремено убиство“. ↩︎
  89. Видете: Jared Meyer and Preston Cooper, “Sugar Subsidies Are a Bitter Deal for American Consumers,” Economic Policies for the 21st Century at the Manhattan Institute, Manhattan Institute, June 23, 2014, manhattan.institute. ↩︎
  90. ourworldindata.org. ↩︎
  91. www.dw.com, www.euronews.com. ↩︎
  92. Jef­frey Frankel, “The ar­gu­ments against food and en­ergy sub­sidies,” World Eco­nom­ic For­um, Au­gust 18, 2014. www.weforum.org. ↩︎
  93. Видете Holman W. Jenkins Jr., “How Uber Won the Big Apple,” Wall Street Journal, July 24, 2015, www.wsj.com. ↩︎
  94. James Buchanan, The Deficit and American Democracy (Memphis, TN: P. K. Steidman Foundation, 1984). ↩︎
  95. Eichengreen, B., El-Ganainy, A., Esteves, R., & Mitchener, K. J. (2019). Public debt through the ages (No. W25494). National Bureau of Economic Research. ↩︎
  96. John Maynard Keynes (1936) Essays in Biography, Cambridge: MacMillan, pp: 383–384. ↩︎
  97. www.imf.org. ↩︎
  98. За овој пример сме му благодарни на Е.К Пасур Џуниор, почесен професор по економија на Државниот универзитет во Северна Каролина. ↩︎
  99. www.imf.org. ↩︎
  100. Eurostat, Statistics Explained, “Government expenditure on social protection.” ec.europa.eu. ↩︎
  101. Eurostat, Statistics Explained, “Population structure and ageing.” ec.europa.eu. ↩︎
  102. James R. Schlesinger, “Systems Analysis and the Political Process,” Journal of Law & Economics, октомври 1968, 285. ↩︎
  103. data.worldbank.org. ↩︎
  104. ec.europa.eu. ↩︎
  105. Други ја припишуваат оваа изјава на Лорд Томас Меколи. Авторот не може со сигурност да се утврди. За дополнителни информации на оваа тема, видете го делото на Лорен Колинс, „The Truth About Tytler,” на www.lorencollins.net. ↩︎
  106. Видете: James Gwartney and Richard Stroup, “Transfers, Equality, and the Limits of Public Policy,” Cato Journal, Spring/Summer 1986, за детална анализа на ова прашање. ↩︎
  107. Видете Lucca, David O., Nadauld, Taylor, & Shen, Karen. (2017). Credit Supply and the Rise in College Tuition: Evidence from the Expansion in Federal Student Aid Programs (Federal Reserve Bank of New York Staff Reports, no. 733). ↩︎
  108. Прашањето дали овие зголемувања на трошоците за школарина го зголемија и квалитетот на образованието, преку работите како што се помалите паралелки или повеќе книги за библиотека или само обезбедија поволности како што се ѕидови за качување по карпи или зголемената плата на администраторите, и понатаму останува отворено и контроверзно. ↩︎
  109. Видете на пример, Anna Kiersztyn, “Stuck in a mismatch? The persistence of overeducation during twenty years of the post-communist transition in Poland,” Economics of Education Review, 32:1 (2013), p. 78–91. ↩︎
  110. Fred A. Shannon, “The Homestead Act and the Labor Surplus,” American Historical Review 41 (July 1936): 637–51. ↩︎
    • За докази за оваа поента, видете see Lawrence Katz and Bruce Meyer, “The Impact of the Potential Duration of Unemployment Benefits on the Duration of Unemployment,” Journal of Public Economics 41, No. 1 (February 1990): 45–72. Исто така видет Daniel Aaronson, Bhashkar Mazumder, and Shani Schechter, “What Is Behind the Rise in Long-Term Unemployment?” Federal Reserve Bank of Chicago, Economic Perspectives (Second Quarter 2010): 28–51.
    • Написот за Шведска, исто така, сугерира дека подарежливи бенефиции за невработеност можат да доведат до повисоки стапки на невработеност. Fredriksson, P., & Söderström, M. (2008). Do Unemployment Benefits Increase Unemployment?: New Evidence on an Old Question. Inst. for Labour Market Policy Evaluation.
     ↩︎
  112. OECD Data (2019), “Financial disincentive to return to work” (indicator). doi.org. ↩︎
  113. Seymore Drescher, translator (London: Civitas, 1997): 27–28. ↩︎
  114. Ron Haskins and Isabel V. Sawhill, Opportunity Society (Washington, DC: Brookings Institution Press, 2009). ↩︎
  115. Adam Smith, The Theory of Moral Sentiments, Glasgow ed. (Indianapolis: Liberty Fund [1759], 1976): 233–34. Also available at www.econlib.org. ↩︎
  116. Li, W., & Yang, D. T. (2005). The great leap forward: Anatomy of a central planning disaster. Journal of Political Economy, 113(4), 840–877. ↩︎
  117. F. A. Hayek, “Pretence of Knowledge,” Nobel Prize Lecture in Economics, Stockholm, Sweden, December 11, 1974. ↩︎
  118. M. Czaika and C.R. Parsons, “The Gravity of High-Skilled Migration Policies,” Demography, 54 (2017): 603. ↩︎
  119. Milton Friedman, Capitalism and Freedom (Chicago: University of Chicago Press, 2002). ↩︎
  120. Stefan Voigt, Stefan, Jerg Gutmann, and Lars P. Feld (2015) “Economic growth and judicial independence, a dozen years on: Cross-country evidence using an updated Set of indicators,” European Journal of Political Economy 38 стр. 197–211. ↩︎
  121. Во однос на дискусијата за тоа како можноста за членство во ЕУ придонесе за поуспешни реформи во посткомунистичките земји, види го Поглавјето 6 од делото на Олех Хаврилишин, Present at the Transition (Cambridge: Cambridge University Press, 2020). ↩︎
  122. Тешко, но не и невозможно, барем не на краток рок. Ќе биде интересно да се види дали Кина може да го одржи брзиот економски раст во контекстот на неодамнешните сѐ посилни ограничувања на личната и на политичката слобода. ↩︎
  123. Овој цитат е наведен со согласност од авторите. Џон Мортон беше легендарен едукатор по економија во средното училиште Хомвуд-Флосмур во областа на Чикаго. Тој беше и основач и претседател на Американскиот совет за економско образование (Arizona Council on Economic Education) и заменик-претседател за развој на програмата за Советот за економско образование. Буквално десетици илјади студенти ја користеа неговата книга Advanced Placement Economics при својата подготовка за испитите по економија AP. ↩︎
  124. Видете: Janae Ernst, “Are You Emotionally Intelligent (EQ)? Here’s How To Tell,” Performance Magazine, February 12, 2021, www.performancemagazine.org. ↩︎
  125. Adidas AG, Financial Publications: www.adidas-group.com. ↩︎
  126. Michael Jarrett and Quy Nguyen Huy, “IKEA’s Success Can’t Be Attributed to One Charismatic Leader,” Harvard Business Review (hbr.org), February 2, 2018. https://hbr.org/. ↩︎
  127. Во просек, самовработените луѓе четирипати се побогати од работниците: www.businessinsider.com. ↩︎
  128. Thomas J. Stanley, The Millionaire Mind (Kansas City, MO: Andrews McMeel Publishing, 2000). ↩︎
  129. Професорот од Хардвард Артур К. Брукс напиша неколку статии и колумни на оваа тема. Добро резиме можете да најдете во видеото на American Enterprise Institute од 14 декември 2013 година, www.youtube.com. ↩︎
  130. Ayn Rand, Atlas Shrugged (New York: Random House, 1957), 411. ↩︎
    • „Општо правило е правилото 50-30-20“, вели Кери Сефан, основач и сертифициран обучувач за буџет во Mindful Budgets. „Идејата е да го поделите вашиот нето-приход во три категории, трошејќи 50 % на потреби, 30 % на желби и 20 % на заштеди. mindfulbudgets.com.
    • money.usnews.com. На линкот погоре може да се најдат многу добри вградени информации, заедно со написи на коишто може да се кликне за тоа како да поставите буџет, желби наспроти потреби и како да се справите со нив.
    • Бесплатно за основната верзија. Може да биде добро место за почеток. goodbudget.com.
    • Постојат многу малку бесплатни апликации за буџетирање. time.com.
     ↩︎
  132. Томас Стенли и Вилијам Д. Данко во својот бестселер Милионерот до соседството (The Millionaire Next Door) (Атланта: Longstreet Press, 1996 година) истакнуваат дека најчеста карактеристика на милионерите е тоа што тие долго време живееле трошејќи помалку отколку што заработувале. Повеќемина од половината од нив никогаш не добиле никакво наследство, а помалку од 20 проценти добиле 10 проценти или повеќе од своето богатство од наследство (стр. 16). ↩︎
  133. Видете Dave Ramsey, Brainyquote.com, www.brainyquote.com. ↩︎
    • На некои луѓе може да им се потребни креативни методи за контролирање на импулсивното купување со кредитна картичка. Во таков случај, економистот и финансиски советник Вилијам К. Вуд предлага да ја замрзнете вашата кредитна картичка во коцка мраз во вашиот фрижидер. Додека да се одмрзне мразот, вашиот импулс за купување ќе се намали. Наша препорака за одлична книга за лични финансии напишана од христијанска перспектива, е William C. Wood, Getting a Grip on Your Money (Downers Grove, IL: Inter-Varsity Press, 2002).
    • Многумина исламски експерти одат дотаму што ги сметаат кредитните картички за „харам“ дури и ако го отплатите долгот на време, бидејќи може да се сметаат за договор за плаќање камата во случај на појава на непредвидени настани кои доведуваат до одложување на плаќањето.
     ↩︎
  135. data.ecb.europa.eu. ↩︎
  136. Едно предупредување. За користени возила многу е важно да купувате од сигурни дилери кои ќе ви ја обезбедат потребната поддршка доколку се појави проблем со автомобилот. Секогаш постои опасност претходниот сопственик да знаел за невидливите проблеми со автомобилот и едвај чекал да се ослободи од него. Видете: Akerlof, George A. (1970). "The Market for 'Lemons': Quality Uncertainty and the Market Mechanism". Quarterly Journal of Economics, 84 (3). The MIT Press: 488–500. doi.org. ↩︎
  137. Професорот Вилијам К. Вуд ги нарекува ваквите ставки „SIT-ставки.“ Вуд наведува дека „SIT“ значи две работи: (1) седни (з.п. sit на англиски, игра со зборови) кога ќе добиеш неочекувана сметка; и (2) изненадувања, осигурување и даноци (з.п. на англиски surprises, insurance and taxes, кратенка од овие поими).“ ↩︎
  138. Мињон Меклафлин, BrainyQuote.com, наводно го цитира Алберт Ајнштајн, www.brainyquote.com. Постои одредена контроверзност околу тоа дали оваа изјава всушност ја дал Алберт Ајнштајн, но јасно е дека тој дал слични изјави истакнувајќи ја моќта на сложената камата. ↩︎
  139. Возраста за пензионирање е различна во различни земји, а може да се разликува и според полот. www.weforum.org. ↩︎
  140. Живот којшто веројатно би бил многу подолг без сите тие пива и цигари! 😊 ↩︎
  141. 0,1 за да се земат предвид девојчињата кои никогаш нема да достигнат репродуктивна возраст. ↩︎
  142. Интересно е потеклото на поимите „stock“ и „share“. Првите бизниси организирани како акционерски друштва беа трговски мисии за време на поморската трговија. Да се испрати брод од Англија или од Холандија до далечни места како што е Азија било преголем ризик за секој трговец, па трговците ги здружувале своите „залихи“ (stock) на стоки, при што секој зел „дел“ (share) од профитот (или „дел“ (share) од загубата). ↩︎
  143. Некогаш главни играчи во нивните соодветни индустрии, овие компании на крајот се соочија со значителни предизвици, вклучувајќи технолошки нарушувања, менување на преференциите на потрошувачите и конкурентски притисоци. Овие тешкотии доведоа до значителен пад на цените на нивните акции со текот на времето бидејќи тие се бореа да се прилагодат на променливите пазарни услови. ↩︎
  144. Како што видовме во претходниот дел, реалната стапка од 7 проценти со реинвестирани дивиденди е околу просечната стапка на големите, развиени пазари. Се разбира, во одреден период перформансите на некои акции многу се добри, a перформансите на други многу се лоши. Работата е што не може однапред да се предвиди кои ќе бидат успешни! Секој што го прави тоа, го прави сосема случајно. Сложената стапка на принос од 7 проценти значи дека вредноста на вашата заштеда ќе се удвојува на секои десет години. Спротивно на тоа, ќе бидат потребни триесет и пет години за да ги удвоите вашите пари со каматна стапка од 2 проценти, што е приближен принос по оданочување заработен историски од штедни сметки и од отворени инвестициски фондови на пазарот на пари. Забелешка: Можете да го утврдите приближниот број години коишто ќе бидат потребни за да ги удвоите вашите средства по алтернативни каматни стапки со едноставно делење на приносот (просечниот годишен принос на вашите пари) со седумдесет. Ова понекогаш се нарекува Правило 70. ↩︎
  145. Krystyna Krzyzak, “CEE: A System In Flux,” Investment & Pensions Europe, January 2018 (Magazine). www.ipe.com. ↩︎
  146. Christopher Jarvis, “The Rise and Fall of Albania’s Pyramid Schemes,” Finance & Development, a quarterly magazine of the IMF, March 2000, Volume 37, Number 1. www.imf.org. ↩︎
  147. Секое спомнување на конкретни фондови не значи дека мислиме дека тие се поповолни од која било алтернатива. Треба да направите внимателно истражување пред да направите каква било инвестиција. Запомнете, иднината во која инвестирате е ваша. ↩︎
  148. Dimitar Boyadzhiev et al., Morningstar Manager Research EMEA, “Morningstar’s European Active/Passive Barometer,” February 2019. www.morningstar.com. ↩︎
  149. Видете: Jeremy J. Siegal, Stocks for the Long Run, 3rd ed. (New York: McGraw Hill, 2002), 342–43. ↩︎
  150. Видете: Burton Malkiel, A Random Walk Down Wall Street: The Time-Tested Strategy for Successful Investing (New York: W. W. Norton, 2015), 177–78. За дополнителна потврда дека за заеднички фонд кој дава висока стапка на принос во текот на еден период не може да се смета дека ќе продолжи да го прави тоа во иднина, видете: Mark M. Carhart, „On Persistence in Mutual Fund Performance“, Journal of Finance 52, бр. 1 (март 1997), 57–82. ↩︎
  151. Видете Malkiel, A Random Walk (2020), 173. ↩︎
  152. Malkiel, A Random Walk (2015), 177–78. ↩︎
  153. Abraham Okusanya, “Lessons from 118 years of asset class returns data,” FinalytiQ, March 28, 2018. finalytiq.co.uk. ↩︎
  154. Дури и оние кои инвестираат во индексирани фондови треба да побараат совет од експерти. Постојат даночни и правни размислувања, како што се искористување на можностите за одложени даноци, составување тестаменти и формирање трустови, правење мудри избори во однос на осигурување и така натаму, за кои е потребен совет од специјалисти. ↩︎
  155. Видете Liqun Liu, Andrew J. Rettenmaier, and Zijun Wang, Social Security and Market Risk (National Center for Policy Analysis Working Paper No. 244, July 2001). Промените на берзата во последните години не ги менуваат податоците од Слика 27. ↩︎
  156. Во повеќето земји има два вида финансиски советници: „за надомест“, коишто ви наплаќаат одредена цена на час за да ви дадат совет, и „по портфолио,“ коишто ви наплатуваат процент од вашите пари за да ги инвестираат во ваше име. Бидејќи, како што веќе видовме, „професионалните“ менаџери генерално не се ништо подобри од мајмуните или од мачките во избирањето добитни акции, советот за кој се плаќа треба да го добиете од советници засновани на надоместоци коишто можат да ве информираат за општите политики (како што направивме) и да ве насочуваат кон конкретни инвестиции. ↩︎
  157. ОЕЦД, Дирекција за вработување, труд и социјални работи: Пензиски системи: „Украина: Профил на пензискиот систем“. www.oecd.org. ↩︎
  158. Проект на ОЕЦД за финансиски стимулации и заштеди за пензија, Политика бр. 1, „Даночен третман на заштедите за пензија во приватните пензиски планови“, декември 2018 година. www.oecd.org. ↩︎
  159. www.goingmerry.com. ↩︎
  160. Навистина, ако студентот од Чикаго доаѓа од подобро средно училиште или имал други предности од богатите родители, Универзитетот во Сан Диего можеби обезбедил ПОВЕЌЕ образование за овие помали трошоци. ↩︎
  161. Tranio, “Real estate agency commission rates in different countries,” September 18, 2017. tranio.com. ↩︎
  162. Bank for International Settlements, Joint Forum, “Mortgage insurance: market structure, underwriting cycle and policy implications,” August 2013. www.bis.org. ↩︎