Елемент 4.9: Сфатете дека никој не може постојано да го „победува пазарот“

„И мајмун со врзани очи да фрли пикадо на финансиските страници на весникот може да избере портфолио што ќе биде исто толку успешно како портфолиото што било избрано внимателно од експерти.“

Многумина се воздржуваат од вложување во акции бидејќи сметаат дека немаат ниту време ниту стручност да ги идентификуваат бизнисите што веројатно ќе бидат успешни во иднина. Тие се во право кога станува збор за тешкотиите вклучени во прогнозирањето на идната насока на некоја поединечна акција или во широката процена на нејзината просечна цена. Никој со сигурност не може да каже што ќе се случи со цената на која било одредена акција или со општото ниво на цените на акциите во иднина.

Повеќето економисти ја прифаќаат теоријата на случаен од (random walk theory). Според оваа теорија, тековните цени на акциите ги одразуваат сите достапни и релевантни информации коишто се знаат за идната состојба на корпоративната заработка, економската состојба и за други фактори коишто влијаат врз цените на акциите. Затоа, идните промени во цените на акциите ќе бидат предизвикани од неочекувани настани коишто луѓето во моментов не ги антиципираат. По својата природа, овие фактори се непредвидливи.. Кога би биле предвидливи, тие веќе би се рефлектирале во тековните цени на акциите.

Зошто едноставно да не ги изберете само добрите акции како Apple, Google и Microsoft и да се држите подалеку од останатите? Тоа е одлична идеја, само што има еден проблем: теоријата на случаен ôд се однесува и на цените на одредени акции. Цените на акциите со привлечен иден профитен потенцијал веќе ќе ги одразуваат овие перспективи. Идната цена на одредена акција ќе биде поттикната од непредвидливи промени, а дополнителните информации за перспективите на фирмата ќе станат познати само со текот на времето. Безброј фактори влијаат врз идната цена на одредена акција и тие постојано се менуваат на непредвидлив начин. Цената на акциите на Apple може да се намали, на пример, како резултат на идеја што некој средношколец ја развива во подрум во моментов. Така, нема начин како предвреме да знаете кои акции ќе се вивнат во финансиската стратосфера, а кои ќе согорат на лансирната рампа или ќе се срушат веднаш по полетувањето.

Речиси е неверојатно дека можете дури и малку да ги подобрите вашите шанси со проучување на берзата, деталите за одредени корпорации и економските трендови и прогнози. Некои од вас сосема случајно ќе остварат повисоки приноси од самиот пазар, а други ќе остварат пониски. Во меѓувреме, многумина од вас ќе потрошат многу време и енергија коишто сте можеле подобро да ги искористите наместо да се обидувате да го победите пазарот. Клучно е да се знае дека иако некој секогаш ќе го победи пазарот, истражувачите не можат да предвидат кој ќе биде тоа.

Но, што е со сите оние реклами што ги гледате на интернет како на пример „’Горила инвестментс’ (Gorilla Investments) го победува пазарот ДЕСЕТ години по ред!!! Испратете ни ги вашите пари СЕГА, пред да биде предоцна!“ Дали ве лажат? Па, не баш. Обидете се со еден мисловен експеримент. Започнете со 10.000 пријатели и секој од нив нека фрли паричка (има 50 % шанси да биде петка и 50 % да биде глава). Половина ќе погодат. Потоа повторете го истото, но само со оние 5.000 кои „погодиле“ првиот пат. По десет фрлања, 20 ваши пријатели ќе имаат погодено 10 пати по ред. Тие се оние коишто ќе објават реклами и ќе ги нудат своите услуги за фрлање паричка. Инвестициските советници работат на ист начин.

За повеќето од нас, најдобрата опција ќе биде да ги насочиме нашите долгорочни (односно, нашите пензиски) заштеди во отворен инвестициски фонд кој вложува во акции. фондови со кои се тргува на берза (ETF) се слични на заедничките фондови, но со нив се тргува на реалните берзи.

Постојат две широки категории на отворени инвестициски фондови кои вложуваат во акции: управувани и индексирани фондови. Управуван отворен инвестициски фонд кој вложува во акции е фонд кој вложува во акции, а за изборот на акциите и начинот на упраување со нив (кога да се купат, а кога и дали да се продадат) е одговорен „експерт“, односно менаџер на портфолиото на фондот. Менаџерот на фондот речиси секогаш е поддржан од истражувачки кадар којшто ги испитува поединечните компании и трендовите на пазарот за да ги идентификува оние акции коишто најверојатно ќе имаат висока вредност во иднина. Менаџерот настојува да ги избере акциите на фондот на начин на којшто ќе ја максимизира стапката на принос на фондот.

Вториот тип на фонд, индексиран отворен инвестициски фонд кој вложува во акции, само поседува акции во истиот сооднос како нивната застапеност во широките индекси на берзата. Потребен е мал обем на тргување за да се одржи портфолио на акции што го отсликува берзанскиот индекс. Исто така, непотребно е индексираните фондови да прават истражување за оценување на идните перспективи на компаниите. Поради овие два фактора, оперативните трошоци на индексираните фондови значително се помали, обично за 1 или за 2 процентни поени, од оние на управуваните фондови. Како резултат на тоа, индексираните фондови наплатуваат пониски надоместоци и затоа поголем дел од вашата инвестиција оди директно во купување акции.

Отворен инвестициски фонд индексиран на широк берзански индекс, како што е S&P 500, ќе заработи приближно просечен принос на берзата за своите акционери. САД не се единствени што имаат индексирани фондови. Повеќето големи економии имаат еден или повеќе такви фондови и и постојано се отвораат нови. Можно е да се купат индексирани фондови за поединечни земји во развој, вклучително и некои во Источна Европа (iShares MSCI China ETF, Franklin India Index Fund, Expat Czech PX UCITS ETF или VanEck Vectors Russia ETF). Можете да купите и регионални фондови коишто ги следат акциите во одредена група земји.⁽¹⁴⁷⁾

Што е толку добро во просечниот принос? Како што беше забележано претходно, историски берзата дава просечна реална стапка на принос од околу 7 проценти. Тоа значи дека реалната вредност на вашите акции се удвојува приближно на секои десет години. Тоа не е лошо. Она што е уште поважно е дека просечната стапка на принос што ја остварува фондот со широк индекс го надминува приносот на речиси сите управувани заеднички фондови кога се прават споредби во временски периоди, како на пример една деценија. Ова не е изненадувачки, бидејќи, како што покажува теоријата на случаен ôд, ниту експертите нема да можат постојано да ја предвидуваат идната насока на цените на акциите со кој било степен на точност. На некои паричката ќе им падне глава десетпати по ред, но економските истражувања сугерираат дека ова се должи или на среќа или на нешто нелегално.

Во текот на вообичаениот десетгодишен период, S&P 500 оставрил повисок принос од 85 проценти од активно управуваните фондови. Студиите на европските активни наспроти пасивни менаџери ги поддржуваат овие наоди.⁽¹⁴⁸⁾ Во текот на дваесетгодишните периоди, отворените инвестициски фондови индексирани на S&P 500 генерално надминале околу 98 проценти од активно управуваните фондови.⁽¹⁴⁹⁾ Така, шансите екстремно се ниски, околу 1 на 50, дека вие или кој било друг ќе можете да изберете активно управуван фонд којшто ќе биде поуспешен од пазарниот просек на долг рок.

Исто како и во случајот на вашите пријатели коишто фрлаат паричка, само затоа што управуваниот инвестициски фонд работи добро неколку години, па дури и цела деценија, не значи дека ќе работи добро и во иднина. На пример, најдобрите дваесет управувани акциски фондови во САД во текот на 1980-тите го надминуваа индексот S&P 500 за 3,9 процентни поени годишно во текот на целата деценија. Но, ако инвеститорите коишто влегоа на пазарот во 1990 година мислеа дека ќе го победат пазарот со избирање на „жешките“ фондови од 1980-тите, ќе беа разочарани. Најдобрите 20 фондови од 1980-тите заостанале зад индексот S&P 500 за 1,2 процентни поени годишно во текот на 1990-тите. Слично на тоа, просечниот принос на најдобрите дваесет управувани акциски фондови во САД од 1990 до 1999 година го надминал индексот S&P 500 за 3,1 процентен поен годишно; но од 2000 до 2009 година истите тие фондови заостанале зад индексот S&P 500 за 1,3 процентни поени годишно.⁽¹⁵⁰⁾ За периодот од дваесет и пет години 1993–2017 година, индексот S&P 500 даде годишна стапка на принос од 9,7 % во споредба со годишниот принос од 8,6 % за просечниот управуван акциски фонд.⁽¹⁵¹⁾

Овие примери всушност говорат за потценетата предност на инвестицискиот фонд индексиран на S&P 500 во споредба со управуваните акциски фондови поради пристрасноста за преживување. Малку е веројатно дека индексот S&P 500 ќе престане да постои, но во периодот релевантен за штедење за подобри пензиски денови, многу е веројатно дека управуваниот фонд ќе престане да постои. Инвестицискиот фонд може да исчезне од две причини и двете поврзани со остварување на лоши резултати: може да се затвори при што преостанатата вредност на фондот ќе се распредели на неговите сопственици или може да се спои во друг поуспешен управуван фонд. Иако денес има илјадници управувани инвестициски фондови, во 1970 година имало само 358 во САД. Бартон Малкиел ги следеше тие фондови до 2013 година. Во текот на овие четириесет и три години, 274 фондови – над 75 проценти од вкупниот број – престанале да постојат. Од преостанатите 84, само четири го надминале индексот S&P 500 за 2 процентни поени или за повеќе на годишна основа.⁽¹⁵²⁾

Историски, берзата на акции дала повисоки приноси од другите главни категории на инвестиции, а индексираните фондови му овозможуваат на обичниот инвеститор да ги заработи овие приноси без да се грижи за тоа дали да избере индивидуални акции или одреден инвестициски фонд. Една студија во која е направена споредба на податоци за принос на акции и на обврзници од 21 земја за период од 118 години, покажа дека приносите на берзата ги надминале приносите на обврзниците во тој периодот во секоја земја.⁽¹⁵³⁾ Тие дури остварувале во просек од 3–6 % годишно вклучувајќи ги и периодите на двете светски војни.

Се разбира, ќе има подеми и падови, па дури и долги периоди на опаѓање на цените на акциите. Затоа, многумина инвеститори ќе сакаат да ги намалат акциите како процент од своите поседувани средства како што се приближуваат до денот на пензионирање (видете Елемент 4-10). Но, врз основа на долгата историја на работа на берзата, долгорочниот принос добиен од широкиот индекс на берзата може да се очекува да го надмине оној на која било друга алтернатива, вклучително и управуваните акциски фондови.⁽¹⁵⁴⁾

Извор: Линкун Лиу, Ендру Џ. Ретенмаер и Зиџун Ванг, Социјално осигурување и пазарни ризици (Работен документ на Националниот центар за анализа на политики бр. 244, јули 2001 година). Приносите се засноваат на претпоставката дека поединецот инвестира фиксен износ секоја година во периодот на инвестирање. Податоците се ажурирани до 2019 година.

Како што се гледа на сликата 29, кога акциите се чуваат долг временски период, диверзифицираното портфолио од акции историски носи висока и релативно стабилна стапка на принос. На графиконот се претставени податоците за највисоката и за најниската просечна годишна реална стапка на принос добиени од широките берзански инвестиции за периоди со различна должина помеѓу 1871 и 2019 година. Се претпоставува дека инвеститорот уплаќал фиксен износ годишно во инвестициски фонд којшто го отсликува индексот S&P 500.⁽¹⁵⁵⁾ Можни се огромни осцилации кога акциите се чуваат кратко време. За време на периодот 1871-2019 година, едногодишните приноси на S&P 500 се движеа од 47,2 проценти до -35,5 проценти. Дури и во период од пет години, сложените годишни приноси се движеа од 29,8 проценти до -16,7 проценти.

Сепак, забележете како „најдобрите приноси“ и „најлошите приноси“ конвергираат како што се зголемува должината на периодот на инвестирање. Кога ќе се земе предвид 35-годишен период, сложениот годишен принос за најдобрите 35 години помеѓу 1871 и 2019 година изнесуваше 9,5 проценти, во споредба со 2,7 проценти за најлошите 35 години. Така, годишниот реален принос на акциите за време на најлошото сценарио беше приближно ист како реалниот принос на обврзниците. Овој висок и релативно стабилен долгорочен принос ги прави акциите особено посакувана инвестициска опција за акумулирање средства за пензионирање.

Ова е најважната работа којашто треба да ја научите од овој елемент: не дозволувајте недостатокот на време и на стручност да ве спречат од вложување во акции. Не мора многу да истражувате или да бидете „супер селектор на акции“ за да бидете успешен инвеститор. Редовните вложувања во индексиран отворен инвестициски фонд кој вложува во акции ќе ви овозможат привлечни приноси на долгорочните инвестиции со минимален ризик. За повеќето луѓе, овие инвестиции ќе бидат важен дел на еден солиден план за пензионирање. Секоја голема реномирана инвестициска фирма има неколку индексирани отворени инвестициски фондови коишто вложуваат во акции од кои може да се избере. Секоја фирма може да има малку поразлично име за својот фонд, затоа не заборавајте да го прочитате описот за да го најдете оној што најмногу одговара на вашите потреби.

Втората најважна работа којашто треба да ја научите од овој елемент е тоа што економистите уживаат да им се потсмеваат на пазарните „аналитичари“. Меѓу познатите селектори на акции кои ги надминале „професионалците“, се и едно руско циркуско шимпанзо, кое било подобро од 94% од руските инвестициски фондови и мајмун со прстенеста опашка по име Адам Монк, кој ги избирал акциите за Chicago Sun-Times со заокружување со портокалово пенкало. Британскиот весник Опсервер (Observer) организираше предизвик во 2013 година меѓу три тима. Едниот тим беше составен од група студенти по финансии – почетници, вториот беше составен од менаџер за управување со капитал, берзански брокер и менаџер на фондови, додека третиот тим беше ... портокалова шарена мачка по име Орландо. До крајот на годината, студентите изгубија пари, професионалците добија 3,5 проценти, додека Орландо (кој ја фрлаше својата играчка глушец на една табела со можни опции) оствари принос од речиси 11 проценти. Како што забележал еден коментатор: „Добрата работа во тоа да ѝ дозволиш на мачка да ти ги избере акциите се ниските трошоци“. Да беа вистински инвестиции, Орландо би си обезбедил одличен принос за хранa.