მოხ­მა­რე­ბა წარ­მო­ად­გენს ყველა წარ­მო­ე­ბის ერ­თა­დერთ მი­ზანს და არსს; მე­წარ­მის ინ­ტე­რე­სი კი გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი უნდა იყოს მ­ხო­ლოდ იმ დო­ნემ­დე, რაც ა­უ­ცი­ლე­ბე­ლია მომ­ხმა­რე­ბელ­თა ინ­ტე­რეს­თა და­სა­ცა­ვად.

გი­ნა­ხავთ გან­რის­ხე­ბუ­ლი ვა­ჭა­რი ჯეიმს გუ­დფე­ლოუ, რო­დე­საც მას უ­დარ­დელ­მა შ­ვილ­მა მა­ღა­ზი­ის ვიტ­რი­ნა და­უმ­სხვრია? თუ ასეთ ს­ცე­ნას წა­ეს­წა­რით, ბევრი თ­ქვენ­თა­გა­ნი უ­და­ვოდ იქ­ნე­ბით იმ ფაქ­ტის შემ­სწრე, რომ ყველა მა­ყუ­რე­ბე­ლი, თუნ­დაც ოც­და­ა­თი მათ­გა­ნი, ერ­თსუ­ლოვ­ნად შე­ეც­დე­ბა და­ამ­შვი­დოს უ­იღ­ბლო გამ­ყიდ­ვე­ლი შემ­დე­გი სი­ტყვე­ბით: „ზოგი ჭირი მარ­გე­ბე­ლია. ყ­ვე­ლას უნდა ცხოვ­რე­ბა, და რა და­ე­მარ­თე­ბო­და მინის ხე­ლო­სანს, შუ­შებს რომ ა­რა­ვინ ამ­ტვრევ­დე­სო?“

მი­სამ­ძიმ­რე­ბის ამ­გვა­რი ფორმა მო­ი­ცავს ერთ დიდ თე­ო­რი­ას, რო­მე­ლიც კარ­გად ა­იხ­სნე­ბა ამ კონ­კრე­ტულ შემ­თხვე­ვა­ში, რად­გან ის სარ­კი­სებ­რი სი­ზუს­ტით ა­სა­ხავს მეორე თე­ო­რი­ას, რომ­ლი­თაც, სა­უ­ბე­დუ­როდ, ხელ­მძღვა­ნე­ლობს ჩვენი ე­კო­ნო­მი­კუ­რი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა.

და­ვუშ­ვათ, რომ და­ზი­ა­ნე­ბის შე­კე­თე­ბა ექვსი ფ­რან­კი ღირს და თქვენ ამ­ბობთ, რომ ინ­ცი­დენ­ტის წყა­ლო­ბით მინის ხე­ლო­სა­ნი მი­ი­ღებს ექვს ფ­რანკს - რომ ეს წა­ა­ხა­ლი­სებს ექვსი ფ­რან­კის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის ვაჭ­რო­ბას - კარ­გით, ა­რა­ფე­რი მაქვს სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო, თქვენ კარ­გად აზ­როვ­ნებთ. მინის ხე­ლო­სა­ნი მოდის, ას­რუ­ლებს და­ვა­ლე­ბას, იღებს თავის ექვს ფ­რანკს, იწ­მენ­დს ხე­ლებს და გულში ლო­ცავს გამ­ყიდვ­ლის შვილს, რო­მელ­მაც ფან­ჯა­რა და­ამ­სხვრია. ეს ის არის, რაც ზე­და­პირ­ზე ჩანს.

თუმცა, მე­ო­რეს მხრივ, თქვენ შე­საძ­ლოა მიხ­ვი­დეთ დას­კვნამ­დე, რომ კარ­გია ფან­ჯრე­ბის მსხვრე­ვა - ეს ახ­დენს ფულის ბ­რუნ­ვის ს­ტი­მუ­ლი­რე­ბას და მხარს უჭერს მ­თლი­ა­ნო­ბა­ში ინ­დუსტრი­ის გან­ვი­თა­რე­ბას... მა­ი­ძუ­ლებთ რომ და­გიყ­ვი­როთ, „აი, მანდ გა­ჩერ­დით! თ­ქვე­ნი თე­ო­რია მ­ხო­ლოდ იმას ით­ვა­ლის­წი­ნებს, რაც ზე­და­პირ­ზე ჩანს; მასში არ არის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ის, რაც არ ჩანს.“ არ ჩანს, რომ მა­ღა­ზი­ის მფლო­ბელ­მა და­ხარ­ჯა ექვსი ფ­რან­კი ერთ პ­რო­დუქტზე და უკვე ვეღარ და­ხარ­ჯავს ამ ფულს სხვა რამის შე­ძე­ნა­ში.

არ ჩანს, რომ თუ მას არ მო­უ­წევ­და ფან­ჯრის მინის გა­მოც­ვლა, ის გა­მოც­ვლი­და, მა­გა­ლი­თად, მის გაც­ვე­თილ ფეხ­საც­მელს ან თავის ბიბ­ლი­ო­თე­კას და­მა­ტე­ბით წიგნს შე­მა­ტებ­და. მოკ­ლედ, ის თავის ექვს ფ­რანკს სხვა გზით და­ხარ­ჯავ­და, რაც აღარ მოხ­დე­ბა ამ ინ­ცი­დენ­ტის გამო.⁽⁷⁾

ა­და­მი­ა­ნე­ბი მუდ­მი­ვად ფიქ­რო­ბენ, როგორ შე­იძ­ლე­ბა მაქ­სი­მა­ლუ­რად სარ­გებ­ლი­ა­ნად გა­მო­ი­ყე­ნონ მათ ხელთ არ­სე­ბუ­ლი კა­პი­ტა­ლი. ამ მო­მენ­ტში ისინი სა­კუ­თარ და არა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სარ­გე­ბელ­ზე ფიქ­რო­ბენ. თუმცა სა­კუ­თარ სარ­გე­ბელ­ზე ფიქრი ჩ­ვე­უ­ლებ­რივ, და ა­უ­ცი­ლებ­ლა­დაც კი გა­მო­იწ­ვევს ა­და­მი­ა­ნის მიერ ისეთი საქ­მი­ა­ნო­ბის შერ­ჩე­ვას, რო­მე­ლიც გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­სარ­გებ­ლოა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის. ის მ­ხო­ლოდ სა­კუ­თარ სარ­გე­ბელს ეძებს, ა­მას­თან ამ და სხვა შემ­თხვე­ვებ­შიც ის „უ­ხი­ლავ ხელს“ მიჰ­ყავს შე­დეგ­თან, რო­მე­ლიც სა­ერ­თოდ არ იყო მის გან­ზრახ­ვა­ში.⁽⁸⁾

„...უნდა გა­მო­ავ­ლი­ნოს არა მ­ხო­ლოდ უ­შუ­ა­ლო შე­დე­გე­ბი, ა­რა­მედ შე­დე­გე­ბი გ­რძელ­ვა­დი­ან პერ­სპექ­ტი­ვა­ში; არა მ­ხო­ლოდ პირ­ვე­ლა­დი, ა­რა­მედ მე­ო­რა­დი შე­დე­გე­ბიც და არა მ­ხო­ლოდ გავ­ლე­ნა ერთ კონ­კრე­ტულ ჯ­გუფ­ზე, ა­რა­მედ გავ­ლე­ნა ყ­ვე­ლა­ზე ერთად.“⁽¹⁰⁾

[A] კერძო სა­კუთ­რე­ბის რე­ჟი­მი, მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი ტვირ­თის მხრივ, ა­და­მი­ა­ნებს სა­კუ­თარ ქ­მე­დე­ბებ­ზე ა­კის­რებს პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას. ამ­გვა­რი სის­ტე­მა უზ­რუნ­ველ­ყოფს, რომ ა­და­მი­ა­ნებ­მა სა­კუ­თა­რი ქ­მე­დე­ბე­ბის შე­დე­გე­ბი იწ­ვნი­ონ. სა­კუთ­რე­ბა ღო­ბე­ებს აღ­მარ­თავს, მაგ­რამ ის ასევე სარ­კე­ე­ბის გა­რე­მოც­ვას ქმნის, რომ­ლე­ბიც ჩვენი სა­კუ­თა­რი ქ­ცე­ვის შე­დე­გებს ა­სა­ხავს.⁽²⁰⁾

კონ­კუ­რენ­ცია სამ­რეწ­ვე­ლო ე­ფექ­ტი­ა­ნო­ბის უ­წყვე­ტი გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის ხელ­შემ­წყო­ბი ფაქ­ტო­რია. იგი მ­წარ­მო­ებ­ლებს უ­ბიძ­გებს შე­ამ­ცი­რონ სა­წარ­მოო და­ნა­ხარ­ჯე­ბი და შეკ­ვე­ცონ ხარ­ჯე­ბი, რათა კონ­კუ­რენ­ტებ­ზე დაბალ ფასად გა­ყი­დონ პ­რო­დუქ­ცია. იგი გა­ცხრი­ლავს მათ, ვისაც მა­ღა­ლი და­ნა­ხარ­ჯე­ბი აქვს და შე­სა­ბა­მი­სად წარ­მო­ე­ბას მათ ხელში მო­აქ­ცევს, ვინც და­ბა­ლი და­ნა­ხარ­ჯე­ბით ა­წარ­მო­ებს.⁽²³⁾

არა ყას­ბის, ლუდის მხდე­ლის ან მე­პუ­რის კე­თილ­გან­წყო­ბი­ლე­ბი­სა­გან მო­ვე­ლით ჩვენ ჩვენს სა­დილს, ა­რა­მედ მათ მიერ მათი სა­კუ­თა­რი ინ­ტე­რე­სე­ბის დაც­ვი­სა­გან. ჩვენ მივ­მარ­თავთ არა მათ ჰუ­მა­ნო­ბას, ა­რა­მედ მათ ე­გო­იზმს, და მათ ა­რა­სო­დეს არ ვე­ლა­პა­რა­კე­ბით ჩვენს სა­ჭი­რო­ე­ბა­ზე, ა­რა­მედ მათს სარ­გებ­ლო­ბა­ზე.⁽²⁴⁾

გა­და­სა­ხა­დე­ბი ყველა ა­და­მი­ა­ნის შ­რო­მით ი­ფა­რე­ბა. თუ ეს გა­და­სა­ხა­დე­ბი გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლია, ისინი ა­ი­სა­ხე­ბა გა­ჩე­რე­ბულ ქარ­ხნებ­ში, გა­და­სა­ხა­დე­ბის გამო გა­ყი­დულ ფერ­მებ­ში და მ­ში­ე­რი ხალ­ხის ურ­დო­ებ­ში, რომ­ლე­ბიც ქუ­ჩებ­ში გა­მო­ე­ფი­ნე­ბი­ან და ამაოდ ე­ძე­ბენ სა­მუ­შა­ოს.

თავისუფალი ვაჭრობა უბრალოდ გულისხმობს ადამიანების შესაძლებლობას იყიდონ და გაყიდონ საკუთარი სურვილისამებრ. დამცავ ტარიფებს ისეთივე ძალად იყენებენ, როგორც ესკადრონების ბლოკადას და მათი მიზანი ერთია - ვაჭრობის აღკვეთა. ამ ორს შორის განსხვავება იმაშია, რომ ესკადრონების ბლოკადა არის საშუალება, რომლითაც ქვეყნები ცდილობენ მტრების ვაჭრობას ხელი შეუშალონ; დამცავი ტარიფებით კი ქვეყნები ცდილობენ საკუთარი ხალხის მიერ ვაჭრობას შეუშალონ ხელი.⁽⁴¹⁾

ჭკვი­ა­ნი და ე­კო­ნო­მი­კუ­რი მ­თავ­რო­ბა ის არის, რო­მე­ლიც ა­და­მი­ა­ნებს იცავს ერ­თმა­ნე­თის მი­მართ ზი­ა­ნის მი­ყე­ნე­ბის­გან და ა­მავდრო­უ­ლად უ­ტო­ვებს არ­ჩე­ვანს თავად ა­ირ­ჩი­ონ საქ­მი­ა­ნო­ბა და გან­ვი­თა­რე­ბის გზა, და მუ­შაკს არ არ­თმევს გა­მო­მუ­შა­ვე­ბულ ლუკმა პურს. ს­წო­რედ ამას ნიშ­ნავს კარგი მ­თავ­რო­ბა და ს­წო­რედ ეს არის ა­უ­ცი­ლე­ბე­ლი ჩვენი კე­თილ­დღე­ო­ბის­თვის.

ერთ სექ­ტორ­ში მო­მუ­შა­ვე კომ­პა­ნი­ე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი იშ­ვი­ა­თად ხვდე­ბი­ან ერ­თმა­ნეთს, დროის ერთად გა­სა­ტა­რებ­ლად ან გა­სარ­თო­ბად, მაგ­რამ ამ­გვა­რი ურ­თი­ერ­თო­ბა ს­რულ­დე­ბა კონ­სპი­რა­ცი­უ­ლი შე­თან­ხმე­ბით სა­ზო­გა­დო­ე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ, ან ფასის გაზ­რდა­ზე მო­ლა­პა­რა­კე­ბით.

ე­კო­ნო­მი­კის პირ­ვე­ლი გაკ­ვე­თი­ლი შე­ზღუ­დუ­ლი რე­სურ­სე­ბია. ისინი ა­რა­სო­დეს არის საკ­მა­რი­სი რა­ო­დე­ნო­ბის, მომ­ხმა­რებ­ლე­ბის ს­რუ­ლად და­საკ­მა­ყო­ფი­ლებ­ლად. პო­ლი­ტი­კის პირ­ვე­ლი გაკ­ვე­თი­ლია ე­კო­ნო­მი­კის პირ­ვე­ლი გაკ­ვე­თი­ლის უ­გულ­ვე­ბელ­ყო­ფა.⁽⁵⁵⁾

აშ­კა­რაა, არ­ჩე­უ­ლი პო­ლი­ტი­კო­სე­ბის­თვის ხარ­ჯე­ბის სეს­ხის გა­ცე­მით და­ფი­ნან­სე­ბის მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბა. სეს­ხის აღება ისეთი ხარ­ჯე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბას იძ­ლე­ვა, რომ­ლე­ბიც მ­ყი­სი­ერ პო­ლი­ტი­კურ სარ­გე­ბელს მო­ი­ტანს, და­უ­ყოვ­ნებ­ლი­ვი პო­ლი­ტი­კუ­რი ხარ­ჯე­ბის გა­წე­ვის გა­რე­შე.⁽⁶⁰⁾

პო­ლი­ტი­კის ინ­სტრუ­მენ­ტია (რო­მე­ლიც ხ­ში­რად მისი ა­მო­ცა­ნა ხდება) გა­და­სა­ხა­დის გა­დამ­ხდე­ლის­გან რე­სურ­სე­ბის მო­პო­ვე­ბა მისი წყე­ნის გა­რე­შე და თან­ხის უ­ამ­რავ მ­თხოვ­ნელ­თა შორის ისე გა­ნა­წი­ლე­ბა, რომ მაქ­სი­მა­ლუ­რად გა­ი­ზარ­დოს სა­არ­ჩევ­ნო უბ­ნებ­ზე მ­ხარ­და­ჭე­რა. პო­ლი­ტი­კა, რო­დე­საც საქმე მ­ხარ­და­ჭე­რის მო­ბი­ლი­ზე­ბას ეხება, წარ­მო­ად­გენს გათ­ვლი­ლი თაღ­ლი­თო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბას, ან უფრო ს­წო­რად, როგორ ი­თაღ­ლი­თოთ გა­მო­ჭე­რის გა­რე­შე.⁽⁶⁵⁾